«Ղարաբաղյան հակամարտության հարցում որևէ այլ մոտեցում, օրակարգ չկա»

Իրատեսի զրուցակիցն է ՀՀ Մարդու իրավունքների առաջին պաշտպան ԼԱՐԻՍԱ ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆԸ:

-Տիկին Ալավերդյան, օրերս ադրբեջանական լրատվամիջոցները գրեցին Իրանի արտգործնախարարի հետ հանդիպման մասին, որի ընթացքում էլ արծարծվել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության հարցը: Արդյո՞ք տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքական զարգացումների համատեքստում նոր բան է ասում այս հայտարարությունը:
- Շատ դժվար է մեկնաբանել՝ չունենալով հստակ տվյալներ: Ես այն մարդկանցից եմ, որոնք սովոր չեն մեկնաբանելու, հետևելու և հավատալու ադրբեջանական ԶԼՄ-ներին: Մենք զգում ենք հստակ տեղեկատվության պակաս հայկական կողմից, ինչն անհանգստացնող է: Այս օրերին Հայաստանի ու Ադրբեջանի արտգործնախարարների 4-ժամանոց հանդիպման մասին նույնպես բավականաչափ տեղեկություն չտրամադրվեց: Միակ բանը, որ իմացանք 4 ժամ տևած զրույցից, այն էր, որ արգործնախարարները համաձայնություն են ձեռք բերել երկկողմանի վստահության ճանապարհով ընթանալու մասին, ինչը, անշուշտ, շատ քիչ էր: Երկրորդ՝ Ազգային ժողովում նշվեց, որ Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի որոշումները մնում են ուժի մեջ, այնինչ այդ երկու որոշումներին Ադրբեջանն այդպես էլ չի համաձայնել: Տեսանելի այս անորոշությունները գոնե հայաստանյան փորձագիտական շրջանակների համար անհանգստացնող են: Իհարկե, որոշ փորձագետներ կարող են հատուկ խողովակներով ինչ-ինչ տեղեկություններ քաղել, բայց դա բավարար չէ, ու մենք այսօր ինֆորմացիայի խիստ պակաս ունենք:
-Նշեցիք, որ նոր իշխանությունների հայտարարություններն անհանգստացնող են: Հին և նոր իշխանությունների քաղաքական օրակարգում ինչ-որ բան փոխվե՞լ է:
-Տեսեք՝ քաղաքական առումով մենք ունենք մի շարք հայտարարություններ, որոնք լայն հասարակության կողմից ընկալվել են որպես նոր մուտքեր: Լինի դա այն, որ վարչապետը հանդես չի գալու որպես Արցախի կողմ, կամ ՄԱԿ-ի ամբիոնից հնչեցված այն թեզը, որ արցախահայությունը, գտնվելով ցեղասպանական վտանգի ներքո, ընտրել է անկախության ճանապարհը: Բայց եթե մենք ռեալ գործընթացն ենք վերցնում, ապա գոնե առայժմ չենք տեսնում որևէ այլ բան, քան Մադրիդյան սկզբունքները, որոնք բերված են 2007 թվականից հետո: Փաստորեն որևէ այլ մոտեցում, օրակարգ չկա, կամ էլ մենք տեղյակ չենք: Այսօր ոչ միայն փորձագիտական շրջանակները, այլև խնդրով հետաքրքրված մարդիկ համոզված են, որ Հայաստանը պարտավոր է նոր առաջարկություններով հանդես գալու, ոչ թե մերժելու Մինսկի խմբի աշխատանքը, այլ նոր առաջարկություններ անելու այդ շրջանակում: Ինչքան էլ հայկական կողմն այժմ ասում է, որ բանակցողը պետք է Արցախը լինի, Ադրբեջանը մերժում է այդ մոտեցումը: Մեր հարևան երկրի դիրքորոշումը, այն է` տարածքային ամբողջականության հարցը, տևական ժամանակ անփոփոխ է մնում, սրան էլ ավելանում են հայկական կողմի ոչ հստակ ուղերձները, ու անհանգստություններ են առաջ գալիս:
-Ենթադրենք՝ իշխանափոխություն տեղի չունենար, նախորդ գործընթացում առաջընթաց կունենայի՞նք:
-Խիստ կասկածում եմ: Բոլոր տարիներին ես քննադատել եմ նախկին իշխանություններին՝ սկսած առաջին նախագահից վերջացրած երրորդով: Այն դիրքորոշումը, որն ուներ առաջին նախագահը, ի սկզբանե տապալված էր, նահանջողական, պարտվողական: Ի՞նչ են արել երկրորդ և երրորդ նախագահները՝ ի տարբերություն առաջինի: Միայն մեկ բան. նրանք կարողացել են քայլ առ քայլ պահպանել ստատուս քվոն, այսինքն ժամանակին Արցախին պատկանող տարածքները հետ վերադարձնել: Չեմ ուզում նսեմացնել այդ արդյունքը, բայց փաստաթղթային առումով այն, ինչ դրվել է սեղանին, որպես առաջին նախագահի քաղաքականության արգասիք, մնացել է անփոփոխ: Բոլոր զրույցները, կրավորական կոնսենսուսային արտահայտությունները չեն աշխատել, որովհետև Ադրբեջանը դրանց չի համաձայնել: Ինչ վերաբերում է փոխզիջումներին, դրանց մասին դժվար է խոսել, որովհետև Ադրբեջանը մշտապես խոսում է միայն մեկ կողմի տոնայնությամբ: Կարծես այդ երկիրը չէ, որ 88-ից սկսած որոշել է ավարտին հասցնել հայերի` 20-րդ դարասկզբում սկսված ցեղասպանությունը: Մենք պետք է հասկանանք, որ այն տոնայնությունը, քաղաքականությունը և դիրքորոշումը, որն անընդմեջ արտահայտում է Ալիևը, միջազգային հանրության կողմից քար լռության պարագայում, խոսում է այն մասին, որ այս տարիներին Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը, դիվանագիտական, պետական մակարդակով, նահանջ է ապրել:
-Փաստորեն, նոր իշխանությունների ամենանշանակալի քայլը վերելակում Ալիևի հետ կարճ զրույցն է եղել:
-Ես մի քանի անգամ հրաժարվել եմ մեկնաբանել դա: Լուրջ չեմ համարում այնպիսի պայմանավորվածությունները, որոնց մասին իմանում ենք բանավոր, ժողովրդական բանահյուսության շրջանակներում: Մենք չենք կարող լուռ մնալ, երբ խոսքն Արցախի հարցի մասին է: ՈՒնենք այնպիսի փաստաթղթեր, ինչպիսիք են Բիշքեկի արձանագրությունը, զինադադարի մասին գրավոր պայմանավորվածությունը և այլն, որոնք ամենակոպիտ ձևով խախտվում են Ադրբեջանի կողմից:
-Օրերս ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովն էլ հայտարարել է, որ նախատեսվում է Ռուսաստան-Ադրբեջան-Իրան եռակողմ գագաթնաժողով: Սա ի՞նչ ազդակ է մեր իշխանություններին և հասարակությանը:
-Մի կողմ դնելով բոլոր այն վարկածները, որոնց մասին մենք միայն կարող ենք կռահել, ենթադրություն անել, պետք է ասեմ՝ դա Ռուսաստանի կողմից բազմավեկտորային քաղաքականության դրսևորում է: Բազմիցս եմ ասել՝ երբ խոսում ենք Ռուսաստանի մասին, չգիտես ինչու, դրական ակնկալիքներ ու վերաբերմունք ենք ակնկալում Հայաստանի նկատմամբ: Ես այդպիսի ակնկալիքների հարթակում չեմ դիտարկում որևէ պետության, այդ թվում` Ռուսաստանի քաղաքականությունը:
Ռուսաստանից` որպես այս տարածքի գերիշխող, չպետք է ակնկալել, որ նա մտածելու է իր դաշնակիցների, նոր միայն սեփական ազգային շահի մասին: Երբ Ռուսաստանը խոսում է Ադրբեջան-Իրան-Ռուսաստան հարաբերությունների մասին, ուզում է հակադրվել Իրանի հանդեպ ունեցած ԱՄՆ-ի դիրքորոշմանը: Եվ այս առումով, որպես թյուրքական երկրորդ պետություն այս տարածքում Ադրբեջանն ընդգրկվում է, ցույց տալու համար, որ այնպիսի դաշնակցային հարաբերություններ, ինչպիսիք կան Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև, Ադրբեջանի միջոցով շարունակական բնույթ են կրում Հարավային Կովկասում:
-Նոր իշխանության ներկայացուցիչները նախընտրական շրջանում անընդհատ շրջանառում էին այն թեզը, որ հետայսու ԼՂ հակամարտության կարգավորման հարցով բանակցություններում պետք է ակտիվորեն ներառվի հենց ղարաբաղյան կողմը, այսինքն, այդ առումով աշխատանքներ տարվեն, սակայն այսօր բանակցող կողմ շարունակում են մնալ երկու պետությունների արտաքին գործերի նախարարները:
-Դիվանագիտական կամ պետական մակարդակներով աշխատանք հնարավոր է անցկացվի ամենատարբեր խողովակներով, որի մասին մենք կարող ենք չիմանալ, բայց երևացող որևէ փոփոխություն այդ դաշտում չկա: Իսկ եթե ինչ-ինչ բաներ արվում են, ապա դրանց արդյունքները մեզ համար տեսանելի չեն:
-Շուտով մեկ տարի կլինի, ինչ նոր իշխանությունները ղեկավարում են երկիրը. նրանք ունե՞ն բավարար ներուժ իրենց առաջ քաշած օրակարգը զարգացնելու և իրոք օրակարգային դարձնելու:
-Եթե կառավարությունում և Ազգային ժողովում հմուտ փորձագիտական խմբեր չընդգրկվեն, ընտրված ճանապարհը մեզ համար լավագույնը չի լինի: Միջազգային հարաբերությունների մեջ մեկ անզգույշ բացթողումը կարող է երկարատև հետևանքներ ունենալ: Այն, ինչ մենք տեսնում ենք այս դաշտում, առանց հմուտ փորձագետների ընդգրկման չի կարելի շարունակել: Բոլոր պետություններում, այդ թվում մեր հարևան երկրում, բավականին մեծ ինստիտուտներ, փորձագիտական խմբեր են աշխատում հակամարտությունների հարցում: «Ինքնուս կոմպոզիտորի» կարգավիճակով կամ իրավիճակային քննարկումներ անելով ցանկալի արդյունքի չես կարող հասնել:

Զրույցը վարեց
Սևակ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Աստղահուզում
• Ով էլ սպասելով մնաց՝ որդուն, ամուսնուն, եղբորը
• Բարձր ԱՆԲԱՎԱՐԱՐ գնահատական
• «Ես թոռն եմ Սեդա Վարդումյանի»
• ՆԱ` լույս-փրկության Արահետը
• Սիրերգ
• Սերակարոտ
• Ախթալան և հարակից 6 բնակավայրերը 5 օրով նորից կկտրվեն արտաքին աշխարհից
• Ինչու՞ և ինչպե՞ս
• Աղոթք
• «Հունվարին պարենային մի շարք ապրանքատեսակների գծով երկնիշ գնաճ է գրանցվել»
• Իշխանությունը պայքարում է իր իսկ ծնած երևույթի դեմ
• Բուհի ռեկտոր ընտրողը նախարարն է լինելու
• Աղջիկներս Շուշիում տուն են կորցրել, բայց ամենամեծ կսկիծն այնտեղ մնացած մյուս դստերս շիրիմն է
• Երազել ու թռչել, այո, պետք է, բայց ձեր իշխանությունը բոլորին է թևաթափ անում
• Պատերազմի պատրաստվելը դպրոցական հանդես չէ, որ չհասցնեիք
• Արծրուն Հովհաննիսյանը մեկ բառ պետք է ասեր՝ ներողություն
• «Հայաստանի ու Ադրբեջանի մասով Իրանը փոխել է հռետորաբանությունը»
• Իշխանությունն արտահերթ ընտրության թեման 2-րդ պլան է մղում
• Փաշինյանն ու Ալիևն Շուշիի մասին նույն բանն են ասում

Մեկնաբանություններ